Ποιο είναι το «καλό» πανεπιστήμιο

Σε περιόδους πολιτικών, οικονομικών, πολιτισμικών και κοινωνικών κρίσεων εμφανίζονται λέξεις γενικής αποδοχής, αθώες κατά τεκμήριο, για να σηματοδοτήσουν το νέο που έρχεται κρύβοντας, ή καλύτερα συχνά αναιρώντας, άλλους ιδεολογικά φορτισμένους επιθετικούς προσδιορισμούς. 

Το «καλό» πανεπιστήμιο αποτελεί μια τέτοια περίπτωση, αφού αναδύεται μέσα από την οικονομική και πολιτική κρίση για να εξοβελίσει στο πυρ το εξώτερον το απαξιωμένο από το υπουργείο Παιδείας «κακό» πανεπιστήμιο. 

Ετσι, η αέναη μάχη του «καλού» με το «κακό», άλλη μια φορά, θα δικαιωθεί αν αποφασίσουμε όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας να θυσιάσουμε τα «ταπεινά» ένστικτά μας. Οταν η εκπαίδευση, και γενικότερα η παιδεία, αποϊδεολογικοποιούνται και μετατρέπονται σε αρχετυπικές ηθικές κατηγορίες του τύπου «καλό» ή «κακό», τότε όλοι δικαιούμαστε να είμαστε υποψιασμένοι ως προς τη χρησιμότητα αυτών των ηθικών κατηγοριοποιήσεων. Μήπως μέσα από την αθώα απλοϊκότητά τους οδηγούν στην πλήρη δαιμονοποίηση της άλλης άποψης με κύριο σκοπό την ενοχοποίηση και την ηθική καταδίκη όλων εκείνων που υπηρετούν το άλλο, «κακό» πανεπιστήμιο; 

Τα τελευταία 100 χρόνια η συζήτηση για την εκπαίδευση σε επιστημονικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο έχει προχωρήσει σε πολύ μεγαλύτερο βάθος από μια τέτοιου τύπου μανιχαϊστική προσέγγιση. Πράγματι, έχουν διατυπωθεί εκλεπτυσμένες και εμπεριστατωμένες αναλύσεις για το πανεπιστήμιο, που περιγράφουν πολλαπλά δίπολα: το δημόσιο σε αντίθεση με το ιδιωτικό πανεπιστήμιο, το ακαδημαϊκό με το αγοραίο, το συμμετοχικό με το αυταρχικό, το δημοκρατικό με το ολιγαρχικό κ.ο.κ. 

Οταν δεν θέλει κάποιος σήμερα να λάβει υπόψη του την ιστορική διαδρομή της συζήτησης αυτής, ή όταν νομίζει ότι σήμερα βρισκόμαστε στο τέλος της ιστορίας και οφείλουμε να τη διαγράψουμε, τότε προσδιορίζει το πανεπιστήμιο με έναν ουδέτερο χαρακτηρισμό, μια λέξη-«μάσκα», προσπαθώντας να κρύψει τις ιδεολογικά και πολιτικά συμφραζόμενες έννοιες που το συνοδεύουν. 

«Δεν είναι το δημοκρατικό πανεπιστήμιο απαραιτήτως και καλό», εισηγούνται κάποιοι νεο-ηθικιστές, και αυτό είναι αλήθεια. Αλλά αλήθεια που αποσιωπάται είναι επίσης το ότι δεν μπορεί να υπάρξει καλό πανεπιστήμιο αν δεν είναι δημοκρατικό και ακαδημαϊκό. Ενα μη δημοκρατικό πανεπιστήμιο δεν μπορεί να εγγυηθεί την ελευθερία της έρευνας και της διδασκαλίας και φυσικά δεν μπορεί να εγγυηθεί την ανεξαρτησία του από ξένα προς αυτό κέντρα εξουσίας (πολιτικά, οικονομικά, θρησκευτικά κ.λπ.). 

Ενα μη δημοκρατικό πανεπιστήμιο, όπως αυτό που επιχειρεί το σχέδιο νόμου να επιβάλει ερήμην της πανεπιστημιακής κοινότητας, που κυριαρχείται από 7 «τυράννους» και 7 εξωτερικούς φίλους τους, είναι εκείνο που, χωρίς θεσμικά αντίβαρα λογοδοσίας, θα μπορούσε να μετατραπεί εύκολα από δημόσιο σε ιδιωτικό και από ακαδημαϊκό σε αγοραίο φτάνει να είναι «καλό», με όρους κυρίως οικονομικής αποτελεσματικότητας. Ετσι, καθώς θα μοιάζει στη μορφή και τη λειτουργία όλο και περισσότερο με Ανώνυμη Εταιρεία, τόσο θα χάνει τα ακαδημαϊκά χαρακτηριστικά του εστιάζοντας στην κατάρτιση, στις δεξιότητες, τα ταχύρρυθμα προγράμματα σπουδών και τα κάθε λογής συμπληρώματα γνώσης. 

Το «καλό» πανεπιστήμιο χωρίς δημοκρατία, ακαδημαϊκότητα, λογοδοσία και συμμετοχικότητα έρχεται να νομιμοποιήσει, δυστυχώς, έπειτα από 37 χρόνια, το χουντικό πανεπιστήμιο των αλήστου μνήμης κυβερνητικών επιτρόπων, οι οποίοι επανέρχονται ως πιθανό σενάριο στις μεταβατικές διατάξεις του νέου σχεδίου νόμου. Ας αναστοχαστούμε, λοιπόν, όλοι οι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι ως δημόσιοι λειτουργοί, τον ρόλο που είχαμε στο παρελθόν και αυτόν που θέλουμε να έχουμε στο μέλλον. Ας αποφασίσουμε πώς θα απαντήσουμε στα ιστορικά ερωτήματα για το πανεπιστήμιο του σήμερα προς όφελος του δημόσιου αγαθού της παιδείας. 

Ας σκεφτούμε, τέλος, γιατί μας φαίνονται τόσο μακρινά σήμερα όσα αταλάντευτα υποστήριζαν μεταξύ άλλων, οι αείμνηστοι Μάνεσης και Μανωλεδάκης για το δημόσιο, ακαδημαϊκό, συμμετοχικό και δημοκρατικό πανεπιστήμιο, ως απαραίτητο στοιχείο της αδέσμευτης έρευνας και της ελεύθερης παιδείας, καθώς, επίσης, και της διαμόρφωσης δημοκρατικών πολιτών με αυξημένο αίσθημα κοινωνικής ευθύνης. 

 Πηγή : enet.gr