Τροφική δηλητηρίαση στα παιδιά

Γράφει η Σταυρούλα Ψώνη

Παιδίατρος, Επιμελήτρια Α” Παιδιατρικής Κλινικής, Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών

Η τροφική δηλητηρίαση προκαλείται από την κατανάλωση μολυσμένων τροφών, τόσο σε ενηλίκους όσο και παιδιά, δεν είναι όμως ένα τόσο συχνό πρόβλημα συγκριτικά με τις απλές ιογενείς γαστρεντερίτιδες οι οποίες προκαλούν παρόμοια συμπτώματα και μεταδίδονται εξαιρετικά εύκολα στο σχολικό περιβάλλον.

Παρά τη βελτίωση των συνθηκών παρασκευής και συντήρησης των τροφίμων, η τροφική δηλητηρίαση αποτελεί υπαρκτό κίνδυνο ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Παρόλο που συνήθως πρόκειται για ήπια και αυτοπεριοριζόμενη κατάσταση, τα μικρότερα παιδιά και τα βρέφη είναι δυνατόν να νοσήσουν βαρύτερα και να χρειασθούν νοσοκομειακή φροντίδα. Είναι λοιπόν αναγκαίο οι γονείς να μπορούν να αναγνωρίζουν και κυρίως να προλαμβάνουν αυτές τις καταστάσεις.

Συμπτώματα και σημεία

Τα συμπτώματα της τροφικής δηλητηρίασης είναι ουσιαστικά τα ίδια με αυτά της ιογενούς γαστρεντερίτιδας και γενικά περιλαμβάνουν έντονο κοιλιακό και στομαχικό πόνο, ναυτία, εμέτους, διάρροια και πιθανώς πυρετό. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να σημειωθεί αφυδάτωση και νευρολογικές διαταραχές όπως σπασμοί, καθώς και Shock. Υπέρ της τροφικής δηλητηρίασης συνηγορεί το γεγονός ότι και άλλα άτομα που κατανάλωσαν το ίδιο τρόφιμο μπορεί να παρουσιάζουν τα ίδια συμπτώματα. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι το μολυσμένο τρόφιμο μπορεί να μην εμφανίζει σημεία αλλοίωσης στην όψη, μυρωδιά και γεύση και έτσι να ξεγελασθεί το παιδί και να δοκιμάσει.

Αιτιολογικοί παράγοντες

Η τροφική δηλητηρίαση μπορεί να οφείλεται σε βακτήρια, ουσίες που παράγονται από βακτήρια (τοξίνες), ιούς και παράσιτα. Οι πιο συχνοί παράγοντες είναι:

• Σταφυλόκοκκος (Staph. aureus): Αποτελεί την κυριότερη αιτία τροφικής δηληρίασης. Το μικρόβιο αυτό βρίσκεται σε άφθονη ποσότητα στο δέρμα και συνήθως προκαλεί δερματικές λοιμώξεις. Στις τροφές μεταφέρεται με τα χέρια των ανθρώπων που τις επεξεργάζονται και κατόπιν πολλαπλασιάζεται όταν οι τροφές παραμείνουν, κυρίως εκτός ψυγείου. Κατά τον πολλαπλασιασμό τους οι σταφυλόκοκκοι παράγουν μεγάλη ποσότητα τοξίνης η οποία δεν καταστρέφεται με το μαγείρεμα. Η σταφυλοκοκκική τοξίνη που λαμβάνεται με τη μολυσμένη τροφή, προκαλεί συμπτώματα μετά από 1 έως 6 ώρες, που συνίστανται κυρίως σε έντονο κοιλιακό πόνο και εμέτους και έχουν διάρκεια περίπου μια ημέρα.

• Σαλμονέλλα: Το μικρόβιο αυτό έχει πολλούς τύπους και είναι υπεύθυνο για τη σαλμονέλλωση. Συνήθως μολύνονται προϊόντα ζωικής προέλευσης, όπως ωμά κρέατα, μη καλά βρασμένα αυγά και το μη παστεριωμένο γάλα. Οι σαλμονέλλες ωστόσο καταστρέφονται με το κατάλληλο μαγείρεμα και το βρασμό. Τα συμπτώματα από τη δηλητηρίαση εμφανίζονται 16-48 ώρες από τη βρώση της τροφής και διαρκούν από δύο έως επτά ημέρες. Η κλινική εικόνα μπορεί να είναι σοβαρή ιδίως σε μικρότερες ηλικίες και να απαιτήσει νοσηλεία.

• Κολοβακτηρίδιο (Ε. Coli): Πρόκειται για μια ομάδα βακτηρίων που φυσιολογικά διαβιούν στο έντερο παιδιών και ενηλίκων, ενώ μόνο μερικοί τύποι μπορούν να προκαλέσουν τροφική δηλητηρίαση. Η πιο συχνή πηγή είναι το μη καλά μαγειρεμένο μοσχαρίσιο κρέας και το μολυσμένο νερό. Η κλινική εικόνα περιλαμβάνει κυρίως διάρροια που μπορεί να είναι ήπια έως σοβαρή, κοιλιακό πόνο και σε μερικές περιπτώσεις ναυτία και εμέτους. Η καλύτερη αντιμετώπιση συνίσταται σε ξεκούραση και υποκατάσταση των υγρών του οργανισμού πιθανώς χορήγηση ηλεκτρολυτικών διαλυμάτων από το στόμα για αποφυγή αφυδάτωσης. ΠΡΟΣΟΧΗ στο εντεροπαθογόνο κολοβακτηρίδιο 0157: Η7, που παράγει τοξίνη shiga-like και μπορεί να προκαλέσει μία πολύ σοβαρή παθολογική κατάσταση που λέγεται Αιμολυτικό Ουραιμικό Σύνδρομο. ( Μία τέτοια επιδημία είναι αυτή που συνέβη στη Γερμανία από την κατανάλωση άπλυτων και ακαθάριστων αγγουριών στις 25\4\2011 -20\5\2011.)

• Κλωστηρίδιο της αλλαντίασης (Clostridium botulinum). Ο παράγοντας αυτός προκαλεί δυνητικά θανατηφόρο τροφική δηλητηρίαση και παρόλο που λαθροβιώνει σε αφθονία στο έδαφος και το νερό, δεν προκαλεί προβλήματα παρά μόνο σε ειδικές συνθήκες. Το κλωστηρίδιο αυτό πολλαπλασιάζεται και παράγει την ειδική τοξίνη (αλλαντική τοξίνη) σε συνθήκες έλλειψης οξυγόνου, όπως συμβαίνει σε αλλοιωμένα κονσερβοποιημένα τρόφιμα. Το μέλι επίσης μπορεί να μολυνθεί και να προκαλέσει σοβαρή νόσο σε βρέφη μικρότερα του ενός έτους. Για το λόγο αυτό απαγορεύεται η χορήγηση μελιού στα βρέφη. Η αλλαντίαση προσβάλλει το νευρικό σύστημα και προκαλεί προβλήματα όρασης, πτώση βλεφάρων, υποτονία, δυσκολία κατάποσης και αναπνευστική δυσχέρεια. Τα συμπτώματα αναπτύσσονται σε 18 με 36 ώρες και μπορούν να διαρκέσουν μήνες, ενώ ακόμη και παρά τη θεραπεία μπορεί να παραμείνουν νευρολογικές βλάβες.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Η τροφική δηλητηρίαση είναι συνήθως αυτοπεριοριζόμενη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τις πρώτες ώρες είναι απαραίτητη η στέρηση φαγητού και υγρών για τη διακοπή των εμέτων και την αποφυγή της αφυδάτωσης. Τα βρέφη μπορούν να ανεχθούν 3-4 ώρες χωρίς φαγητό και νερό, ενώ τα με γαλύτερα παιδιά έως 6-8 ώρες. Οι γονείς θα πρέπει να αναζητήσουν τον παιδίατρο όταν:

• κατά το διάστημα της στέρησης υγρών-στερεών το παιδί συνεχίζει να κάνει εμέτους

• έχει σημεία αφυδάτωσης (υπνηλικό-ληθαργικό παιδί, ξηρό δέρμα και στοματικός βλεννογόνος, βυθισμένα μάτια, απουσία δακρύων κατά το κλάμα, ταχυκαρδία)

• έχει αιματηρή διάρροια

• έχει μεγάλου όγκου συνεχιζόμενη διάρροια, ή διάρροια εναλλασσόμενη με δυσκοιλιότητα

• εμφανίζει διαταραχές του επιπέδου συνείδησης (υπνηλία, αποπροσανατολισμό, σύγχυση, ανησυχία, δύσκολη αναπνοή)

Στον παιδίατρο αναφέρουμε τα συμπτώματα του παιδιού, το είδος των τροφών που κατανάλωσε και την προέλευσή τους (π.χ σουβλάκι με τζατζίκι)

Προφύλαξη-Πρόληψη

Τα προληπτικά μέτρα αρκούν σε μεγάλο βαθμό για την προστασία από τις τροφικές δηλητηριάσεις και είναι τα εξής:

• Μετά το χειρισμό ωμών κρεάτων και πουλερικών πλένουμε τα χέρια μας καθώς και όλες τις επιφάνειες και τα σκεύη που ήλθαν σε επαφή με το ωμό κρέας με ζεστό νερό και σαπούνι

• Πάντα πλένουμε τα χέρια μας πριν το μαγείρεμα και μετά την αλλαγή πάνας του μωρού

• Βάζουμε γάντια εάν έχουμε τραυματισμούς και ανοιχτές πληγές στα χέρια πριν τις παραπάνω εργασίες

• Εξετάζουμε τις κονσέρβες για σημάδια αλλοίωσης (γαλακτώδες υγρό γύρω από κονσερβοποιημένα λαχανικά αντί για διαφανο υγρό, ραγισμένα βάζα, χαλαρωμένα καπάκια). Εάν είναι ακατάλληλες, τις πετάμε χωρίς ποτέ να δοκιμάσουμε

• Δεν χρησιμοποιούμε γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα από φρέσκο μη παστεριωμένο γάλα

• Δεν τρώμε ωμό κρέας και αυγά όχι σφιχτά βρασμένα

• Δεν δίνουμε μέλι σε παιδί κάτω του ενός έτους

• Δεν αφήνουμε μαγειρεμένο φαγητό πάνω από δύο ώρες σε θερμοκρασία περιβάλλοντος

Πηγή: paidiatriki.gr