Η Βιολογία στο Λύκειο

Κατά τη διάρκεια της μακράς θητείας μου ως πρόεδρος της ΟΛΜΕ είχα δώσει ιδιαίτερο βάρος σε συστηματική μελέτη κυρίως σε τέσσερις τομείς: 

α) τάσεις εκπαιδευτικών συστημάτων στην Ε.Ε., 

β) εκπαιδευτική πολιτική, 

γ) περιεχόμενο σχολείου και 

δ) ρόλος του εκπαιδευτικού. 

Αποκόμισα δε σημαντικά ευρήματα για το  περιεχόμενο του σχολείου – και κυρίως για  τις τάσεις του – από τα σχετικά διεθνή συνέδρια.

 

 Λίγο πολύ η αποκρυστάλλωση των τάσεων για το χαρακτήρα της γενικής παιδείας στο Λύκειο έχει ήδη διαμορφωθεί από την προηγούμενη δεκαετία και αφορά: τη μείωση των γνωστικών αντικειμένων, την ένταξη των φυσικών και βιολογικών επιστημών στον στενό πυρήνα της γενικής παιδείας (με χαρακτηριστικά εμβάθυνσης), την ενίσχυση της εκμάθησης ξένων γλωσσών και την οργανική προαγωγή της άρτιας εκμάθησης των νέων τεχνολογιών ως βασική δεξιότητα στους μαθητές. Συνέλεξα δε και αρκετά βιβλία βιολογίας που χρησιμοποιούνται σε άλλες χώρες και καλό θα ήταν να είχαν ρίξει και καμιά ματιά οι σχεδιαστές της εκπαιδευτικής πολιτικής ως δηλωτικό στοιχείο για το εύρος και το βάθος αυτής της επιστήμης στην εκπαίδευση.

Και ενώ, λοιπόν, το Λύκειο στις άλλες χώρες ήδη κινείται στον αστερισμό ενός αυξημένου επιστημονικού εγγραμματισμού με ιδιαίτερα αυξημένο το ρόλο της Βιολογίας – που είναι εναρμονισμένος με τις γενικότερες αλλαγές στον κοινωνικό, οικονομικό και παραγωγικό τομέα -, στη χώρα μας παρουσιάζεται η πρόταση του Νέου Λυκείου με μειωμένη την παρουσία σε σχέση με το υπάρχουν πρόγραμμα του Λυκείου. Ενώ, δηλαδή, οι προηγούμενες νομοθετικές παρεμβάσεις της πολιτείας το 1997 είχαν εκσυγχρονίσει το περιεχόμενο του σχολείου, σήμερα ανακόπτεται αυτή η τάση, χωρίς καμιά είδους τεκμηρίωση. Μπορώ να ισχυριστώ ότι η παρουσία της Βιολογίας στο Λύκειο ακολουθεί το γνωστό σκηνικό της επαναλαμβανόμενης γενικής ελληνικής οδύσσειας του τύπου: «μεταρρύθμιση – αντιμεταρρύθμιση», που ιστορικά αφορούσε βέβαια το σύνολο του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

 Εκτιμώ, ότι αυτή η «ανωμαλία» θα διορθωθεί, γιατί δεν μπορεί στον αιώνα «των νέων τεχνολογιών και της Βιολογίας» το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα να αγνοήσει τις ισχυρές διεθνείς τάσεις. Ενδεικτικά οφείλω να αναφέρω ότι αυτή η τάση είναι ήδη διαμορφωμένη στους κόλπους των μαθητών / μαθητριών, αν λάβουμε υπόψη μας ότι στις επιλογές που έκαναν και κάνουν την τελευταία δεκαετία οι μαθητές / -τριες στην Γ΄ Λυκείου για μάθημα πανελλαδικώς εξεταζόμενο η Βιολογία πάντα συγκέντρωνε υψηλά προτίμησης, κατά μέσο όρο τα τελευταία χρόνια 55 %. Βέβαια η επιλογή αυτή δεν είχε ως μόνο κριτήριό της τη σπουδαιότητα των γνωστικών αντικειμένων, αλλά σαφώς ελάμβανε και αυτή την όψη.

 Αυτή την τάση μπορούμε να τη συναντήσουμε και στους θεσμούς της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και της Αγωγής Υγείας, όπου τόσο το γνωσιακό περιεχόμενο των βιολογικών επιστημών όσο και οι βιολόγοι εκπαιδευτικοί συνεισφέρουν τα μέγιστα σε αυτούς τους θεσμούς που όχι μόνο ανανεώνουν τον παραδοσιακό ρόλο του σχολείου εισάγοντας καινοτομικές στάσεις και συμπεριφορές μαθητών και εκπαιδευτικών αλλά γκαι επιζητούν έναν γενικότερο μετασχηματισμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

Μπορεί σύγχρονο σχολείο να σημαίνει αποδυνάμωση του ρόλου της Βιολογίας; Γιατί ποτέ τις τελευταίες δεκαετίες η Βιολογία δεν είχε τόσο μικρή παρουσία στο σχολείο από τη νέα εκδοχή του Νέου Λυκείου. Μπορεί το ελληνικό σχολείο να επιδείξει στοιχεία «εκπαιδευτικού και επιστημονικού αυτισμού», να διαμορφώσει το περιεχόμενό του με βάση τη μικροθυμία πρόσκαιρων και ευκαιριακών συντελεστών; Οι βιολογικές επιστήμες σε όλο το λύκειο θα αντιπροσωπεύονται από ένα μόνο υποχρεωτικό για τους μαθητές μάθημα στην Α΄ Λυκείου και που αφορά ένα επιμέρους γνωστικό αντικείμενο, την ανθρωπολογία; Δηλαδή, θα μάθει ο μαθητής για το μυϊκό σύστημα, για το νευρικό, το ερειστικό, τα αισθητήρια όργανα, τους αδένες και την αναπαραγωγή και αυτά θα είναι τα στοιχεία γενικής παιδείας με τα οποία θα εφοδιάζονται οι μαθητές του Λυκείου, οι αυριανοί πολίτες;

 Μία από τις σημαντικότερες επιστημονικές θεωρίες του ανθρώπου (η εξελικτική θεωρία) – που διαμόρφωσε μια ολόκληρη κοσμοθεωρία, που πρόσφερε μια νέα εικόνα στην προσπάθεια του ανθρώπου για αυτογνωσία, που αποτελεί μοντέλο για τη δόμηση νέων θεωριών σε όλες της περιοχές του επιστητού δε θα διδάσκεται στο Λύκειο, δηλαδή ποτέ; Δηλαδή σε ποιες χώρες πέραν εκείνων των φονταμενταλιστικών και θεοκρατικών καθεστώτων, συμβαίνει αυτό;

Είναι δυνατόν να μη διδάσκονται στον πυρήνα της γενικής παιδείας οι μαθητές και οι μαθήτριες οικολογικά ζητήματα, θέματα υγείας (ακόμα και σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης), τα τόσα και τόσα νέα πεδία της βιοτεχνολογίας, να μην έχουν συγκροτημένες γνώσεις για το DNA όταν στην καθημερινή ζωή τους πλημμυρίζουν από ανάλογη ειδησεογραφία;

 Αλλά ποιος μπορεί να είναι ο χαρακτήρας της γενικής παιδείας και το είδωλο του Homo Universalis (το είδωλο του Διαφωτισμού) που επιζητεί η γενική παιδεία όταν το λύκειο αποικίζεται από την εργαλειακή γνώση (του «managment παντού» κατά την έγκυρη «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ») μιας αγγλοσαξονικού τύπου εκπαίδευσης – κατάρτισης;

Η ενίσχυση του ρόλου της Βιολογίας στο Λύκειο συνάπτεται με τις θεμελιακές ανάγκες των πολιτών και της κοινωνίας, είναι μια μορφωτική αναλαμπή, συνδέεται με τη δυνατότητα του πολίτη όχι μόνο να ερμηνεύει τον Κόσμο και την πραγματικότητα αλλά και να συμμετέχει δημιουργικά στο ευρύ πεδίο των μεγάλων και γενικευμένων μετασχηματισμών των νέων εποχών.

Νίκος Τσούλιας

 Πηγή : pev.gr