Εκπαίδευση και χαρισματικά παιδιά

Ανύπαρκτη για το εκπαιδευτικό μας σύστημα αυτή η κατηγορία μαθητών

Το 12ετές εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι ένα σύστημα ανοικτό και συγκαταβατικό (ως και ανεκτικό) σε όλες τις κατηγορίες των μαθητών. Σ’ αυτό περιλαμβάνονται όλες οι πρόνοιες που αφορούν τους αδύνατους μαθητές, τους μέτριους, τους καλούς, τους παραβατικούς, τους αλλόγλωσσους, τους μαθητές με ειδικές ικανότητες. Με άλλα λόγια, είναι προσαρμοσμένο στο μέσο όρο. Είναι το γνωστό μοντέλο των τάξεων μικτής ικανότητας, που εφαρμόζεται στο εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Ανύπαρκτα για το σύστημα αυτό είναι τα χαρισματικά παιδιά. Ένα αξιοσέβαστο ποσοστό του πληθυσμού, και όμως το εκπαιδευτικό σύστημα όχι μόνο δεν τα περιλαμβάνει ούτε καν δεν φαίνεται να τα γνωρίζει. Μια κατηγορία παιδιών, άγνωστη για την κυπριακή εκπαιδευτική πραγματικότητα, η οποία διατυπώνεται ως έννοια στο Στρατηγικό Σχεδιασμό (του πρώην υπουργού Παιδείας Άκη Κλεάνθους) για την Ολική Αναθεώρηση του Εκπαιδευτικού μας Συστήματος, αλλά στη συνέχεια τα χαρισματικά παιδιά εξισώνονται με τα ταλαντούχα, που είναι μια διαφορετική κατηγορία.

Κάποιες προτάσεις που διατυπώνονται στο Σχεδιασμό, ενώ αναφέρονται και στα χαρισματικά παιδιά, ουσιαστικά αφορούν μόνο τα ταλαντούχα (εναλλακτικές δραστηριότητες επέκτασης και εμπλουτισμού, οι οποίες να αξιοποιούνται από τους εκπαιδευτικούς για τους μαθητές με ιδιαίτερες κλίσεις και ταλέντο σε κάποιο μάθημα, λειτουργία μέσα στα σχολεία εξειδικευμένων σχολών/εργαστηρίων για τα εικαστικά, το θέατρο, το χορό και τη μουσική, με στόχο την παροχή υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και ανάπτυξης των ταλέντων από μικρή ηλικία, άλλες εισηγήσεις που αφορούν τον αθλητισμό και τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας).

Στο σχεδιασμό επίσης αναφέρονται και τα εξής: «Τα θέματα χειρισμού και εκπαίδευσης των χαρισματικών και ταλαντούχων μαθητών, όπως επίσης και της διαμόρφωσης και αξιοποίησης εξατομικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, θα συμπεριληφθούν στα προγράμματα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών.

Οι εξειδικευμένες ανάγκες αυτής της κατηγορίας μαθητών πρόκειται να ληφθούν υπόψη στα πλαίσια της αναθεώρησης των αναλυτικών προγραμμάτων όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης…». Όχι ότι αυτά θα ήταν άσχημο να τα βλέπαμε.

Στο βαθμό που γνωρίζουμε, όμως, χάθηκαν στην πορεία της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, η οποία κινείται σε επίπεδα που δεν ξεφεύγουν των καθιερωμένων.

Αλληλεπίδραση τριών ομάδων
Ποια παιδιά, όμως, θεωρούνται ως χαρισματικά; Είναι τα παιδιά που συνδυάζουν την αλληλεπίδραση τριών ομάδων βασικών ανθρώπινων χαρακτηριστικών:
*Γενικών ικανοτήτων άνω του μέσου όρου.
*Υψηλών επιπέδων αφοσίωσης στην εργασία.
*Υψηλών επιπέδων δημιουργικότητας.

Τα παιδιά αυτά διαθέτουν ή είναι ικανά να αναπτύξουν αυτό το σύνθετο σύνολο χαρακτηριστικών και να τα εφαρμόσουν σε οποιονδήποτε τομέα της ανθρώπινης επίδοσης. Είναι σημαντικό να λεχθεί ότι ένα χαρισματικό παιδί διακρίνεται από ένα ταλαντούχο στο ότι έχει αυξημένες ικανότητες σε δύο τομείς και άνω, και όχι μόνο σε ένα, όπως τα ταλαντούχα. Ο δείκτης νοημοσύνης τους κυμαίνεται άνω των 140 συνήθως, ενώ τα εξαιρετικά ευφυή ή μεγαλοφυή παιδιά κυμαίνονται άνω των 170, τη στιγμή που ο μέσος ΔΝ κυμαίνεται στο 85-115 (Stanford-Binet scale). 

Δίψα για πληροφορίες
Το χαρισματικό παιδί δείχνει μια ευκολία στην αφομοίωση γνώσεων και μια δίψα για πληροφορίες από την ηλικία του Δημοτικού, η οποία, αν δεν βρει πρόσφορο έδαφος, θα αντικατασταθεί σε σύντομο διάστημα από ανία. Η έλλειψη ερεθισμάτων, ικανών να συντηρήσουν το ενδιαφέρον του, οδηγεί εκπαιδευτικούς και γονείς να το θεωρήσουν τεμπέλικο, ή ακόμη και με νοητική στέρηση…

Τα έξυπνα παιδιά είναι πολύ ευάλωτα σε ψυχολογικές διαταραχές, όπως είναι η κατάθλιψη και εκδηλώνουν υψηλά επίπεδα άγχους, απλά γιατί διαθέτουν μια διαφορετική αντίληψη του κόσμου. Τα πολύ έξυπνα παιδιά αντιλαμβάνονται πολύ εύκολα σε πόσο βίαιο και ανεξέλεγκτο κόσμο ζούμε. Όμως δεν έχουν τις συναισθηματικές ικανότητες για να αξιοποιήσουν αυτές τις γνώσεις. 

Αρκετές φορές τα χαρισματικά παιδιά αντιμετωπίζουν προβλήματα κοινωνικοποίησης. Περιθωριοποιούνται από τους συνομηλίκους τους και νιώθουν να μην ανήκουν στο ίδιο περιβάλλον. Το χειρότερο είναι ότι πολλές φορές υποβαθμίζουν τις ικανότητές τους, ώστε να είναι αποδεκτοί από τον περίγυρο. Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο η επίδοση ενός χαρισματικού παιδιού να είναι χαμηλή, όταν το σχολικό περιβάλλον δεν είναι επαρκές και δεν στηρίζει τις «διαφορετικές» του ανάγκες. Κάτι σύνηθες για τα κυπριακά δεδομένα, αφού η οποιασδήποτε μορφής διαφορετικότητα αντιμετωπίζεται πάντα με καχυποψία και επιφυλακτικότητα. Ενώ έχουν τη δυνατότητα για υψηλές επιδόσεις, οι επιδόσεις τους είναι πολύ χαμηλότερες των δυνατοτήτων τους. Και αυτό αυξάνεται όσο μεγαλώνουν. Συνήθως τα χαρισματικά παιδιά είναι οι «τεμπέληδες» κατά τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς. Αλλά δεν είναι έτσι. Απλώς αυτά τα παιδιά έχουν παραιτηθεί, διότι το περιβάλλον τους δεν είναι ικανό να τους προσφέρει αυτά που χρειάζονται.

Για τα παιδιά αυτά καθίσταται σχεδόν αδύνατη η δημιουργική εργασία στο πλαίσιο ενός εκπαιδευτικού συστήματος κι ενός τρόπου διδασκαλίας, που κυριαρχούν οι επαναλήψεις, οι αργοί ρυθμοί, η επιφανειακή κάλυψη των γνωστικών αντικειμένων, η απομνημόνευση, ως βασικότερος τρόπος απόκτησης γνώσεων και όπου οι δάσκαλοι και στη συνέχεια οι καθηγητές είναι ελάχιστα ή καθόλου ενημερωμένοι πάνω στις ιδιαιτερότητές τους. Τα αναλυτικά προγράμματα δεν προσφέρουν κανένα ερέθισμα για τους μαθητές που έχουν ανάγκη από κάτι διαφορετικό και εδώ είναι που εύκολα μπορεί να χάσουν την ισορροπία, πρώτα με τον εαυτό τους και μετά με το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό από όλους ότι η ψυχολογία αυτών των παιδιών κινείται σε πολύ λεπτές ισορροπίες. Δεν είναι δυστυχώς λίγες οι φορές που χαρισματικά παιδιά μένουν στο σκοτάδι. Έρευνες έχουν δείξει ότι μέχρι και 50% μπορεί να εγκαταλείψουν το σχολείο μέχρι την ηλικία των 14-15 ετών.

Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών
Τα «ξεχωριστά» παιδιά έχουν ανάγκη από ένα εκπαιδευτικό σύστημα, που θα λειτουργεί ως πρόκληση για τις ικανότητές τους και θα τους βοηθά ν’ αναπτύξουν την πρωτοτυπία και τη φαντασία τους. Δάσκαλοι και καθηγητές πρέπει να επιμορφωθούν για την περίπτωση των χαρισματικών παιδιών. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί δεν έχουν συνήθως καμία εκπαίδευση στο πώς εντοπίζεται ένα χαρισματικό παιδί. Όσο πλεονέκτημα κι αν έχει κάποιο παιδί στην αρχή της ζωής του, η πορεία και η εξέλιξή του είναι άμεσα συνυφασμένη με το περιβάλλον στο οποίο ζει. Αν αυτό είναι φτωχό σε ερεθίσματα, τότε και οι ιδιαίτερες κλίσεις του σιγά-σιγά θα εξαφανιστούν.

Στο εξωτερικό τα χαρισματικά παιδιά στηρίζονται από τις κυβερνήσεις, ενώ σε χώρες όπως είναι η Αμερική, δεν εξαρτάται από τους γονείς να καταλάβουν αν τα παιδιά τους είναι χαρισματικά, αλλά από τους ειδικούς και τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, όταν αντιληφθούν αυτές τις ικανότητες, ενημερώνουν και κατευθύνουν τις οικογένειες. Είναι σημαντικό να καθοδηγηθεί η οικογένεια και το ευρύτερο περιβάλλον ενός παιδιού, για τον τρόπο με τον οποίο θα αναπτύξει τις ικανότητες και θα στηρίξει την πρόοδό του. Οι γονείς πρέπει να μάθουν να μιλάνε, να ακούνε και να διαβάζουν μαζί με το παιδί τους, και να φροντίσουν να εκμεταλλευτούν και να αναπτύξουν σωστά τα δυναμικά του παιδιού με υπομονή και αγάπη.

Στις σύγχρονες κοινωνίες αποτελούν εθνικό κεφάλαιο
ΣΤΗΝ Κύπρο δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά γνώση και συνεπώς καμιά πρόνοια για τα παιδιά αυτά. Δεν διαθέτουμε μοντέλα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν για εμπλουτισμό των παρεχόμενων γνώσεων, ή για επιτάχυνση με την τοποθέτηση του παιδιού σε μεγαλύτερη τάξη.

Πολλά μπορούν να γίνουν και οφείλουμε ως κοινωνία να αντιμετωπίσουμε με διαφορετικό φακό τα χαρισματικά παιδιά, το ποσοστό των οποίων αγνοούμε.

Η αντιμετώπιση τέτοιων παιδιών οφείλει να περιλαμβάνει:
*Ειδικά προγράμματα παρέμβασης με κατάλληλη ενίσχυση και εμπλουτισμό του διδακτικού υλικού στο σχολείο.
*Η παροχή εναλλακτικού αναλυτικού προγράμματος.
*Προώθηση των παιδιών σε τάξη που ανήκουν νοητικά.
*Ενδιαφέρουσες εξωσχολικές δραστηριότητες (ομαδικά αθλήματα).
*Οι γονείς να μάθουν να μιλάνε, ν’ ακούν και να διαβάζουν μαζί με το παιδί τους.
*Οι γονείς να μεριμνούν για τη συναισθηματική τους ασφάλεια. 

Στις σύγχρονες κοινωνίες, τα χαρισματικά παιδιά αποτελούν εθνικό κεφάλαιο, εμείς ούτε καν γνωρίζουμε την ύπαρξή του, συνεπώς δεν το εντοπίζουμε, δεν το καλλιεργούμε συστηματικά, και όταν αυτό το ταλέντο φτάσει στο Πανεπιστήμιο, το χάνουμε συνήθως από τις χώρες που ξέρουν να το εκτιμήσουν και να το αξιοποιήσουν για δικό τους όφελος. Ας αναρωτηθούμε πόσοι νέοι που έφυγαν στο εξωτερικό για σπουδές δεν επέστρεψαν. Πόσοι Κύπριοι επιστήμονες διαπρέπουν στο εξωτερικό και χαίρουν διεθνούς αναγνώρισης και εκτίμησης; Σπεύδουμε να εκφράσουμε την περηφάνια μας, όταν μάθουμε κι εμείς τις διακρίσεις τους, αλλά δεν κάναμε ποτέ κάτι για να τους κρατήσουμε στη χώρα τους. Έτσι ως Πολιτεία κάνουμε δύο θεμελιώδη λάθη και παρεμποδίζουμε σχεδόν επιδεικτικά την πρόοδο του τόπου μας. Πρώτο λάθος, δεν εντοπίζουμε τα παιδιά με υψηλούς δείκτες νοημοσύνης, για να τα βοηθήσουμε να μάθουν περισσότερα, με περισσότερη όρεξη και μια αγάπη για τη μάθηση (και όχι να καταλήξουν να την αποστρέφονται) και εν γένει να εξελιχθούν περαιτέρω, αλλά τους κατατάσσουμε με τον «μέσο» μαθητή σε ένα σχολείο μετριότητας. Δυστυχώς, χάνουμε την ευκαιρία να εκπαιδεύσουμε τα χαρισματικά παιδιά στο δημόσιο σχολείο κι αυτό οφείλεται στη νοοτροπία της ισοπέδωσης και της επικράτησης του μετρίου. Δεύτερο λάθος και συνέχεια του πρώτου, δεν κάνουμε κάτι δυναμικό να κρατήσουμε τα παιδιά αυτά στη χώρα μας, ή να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις να επιστρέψουν μετά τις σπουδές, ώστε εδώ να προοδεύσουν για να προοδεύσει και ο τόπος μαζί τους. Έτσι δεν χάνουν μόνο τα παιδιά, αλλά και η κοινωνία, που στερείται ευφυείς μελλοντικούς επιστήμονες, που θα μπορούσαν να της προσφέρουν πολλά.

Χαρακτηριστικά που εκδηλώνουν
ΣΥΝΗΘΗ χαρακτηριστικά που εκδηλώνουν τα χαρισματικά παιδιά είναι:
*Μαθαίνουν με πιο γρήγορο ρυθμό.
*Θυμούνται εύκολα.
*Χαρακτηρίζονται από πρωτοτυπία και πρωτοπορία.
*Παρουσιάζουν ασυνήθιστη περιέργεια και φαντασία.
*Έχουν μεγάλη ενεργητικότητα και ταχύτητα και αρκετές φορές θυμίζουν υπερκινητικά παιδιά.
*Η προσοχή τους έχει μικρή διάρκεια και πλήττουν εύκολα συνήθως με τις καθημερινές δραστηριότητες (μάθημα στην τάξη, κατ’ οίκον εργασία κλπ).
*Κατακτούν γρηγορότερα αναπτυξιακά στάδια όπως περπάτημα, ομιλία με πλούσιο λεξιλόγιο κλπ.
*Αναπτύσσουν κριτική σκέψη και αμφισβητούν σε μεγάλο βαθμό.
*Προτιμούν την επικοινωνία με ενήλικες παρά με συνομήλικούς τους.
*Αναπτύσσουν δικούς τους τρόπους μάθησης.
*Αποφεύγουν την αποστήθιση και αναζητούν τις λεπτομέρειες.
*Είναι πολύ συναισθηματικά.
*Απογοητεύονται και αποθαρρύνονται εύκολα σε μια πιθανή αποτυχία.
*Έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση του καλαίσθητου.
*Είναι τελειομανείς.
*Είναι συχνά ισχυρογνώμονες και επίμονοι.
*Έχουν αρκετά ανεπτυγμένη την αίσθηση του χιούμορ.
*Επιδεικνύουν ασυνήθιστη ωριμότητα. 

 Πηγή : sigmalive.com