Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων: Γέφυρα μεταξύ Εκπαίδευσης και Απασχόλησης

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Εισηγήσεις της Υπουργού Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Άννας Διαμαντοπούλου και της Αναπληρώτριας Υπουργού Παιδείας, Φώφης Γεννηματά

Η διαμόρφωση του Ελληνικού Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, που θα αποτελέσει   «γέφυρα» μεταξύ Εκπαίδευσης και Απασχόλησης, βρέθηκε σήμερα 27/06/2011, στο επίκεντρο συζήτησης, στο Υπουργείο Παιδείας, που διοργάνωσε η Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης. Στη συζήτηση, παρουσία της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας, συμμετείχαν οικονομικοί, κοινωνικοί, εκπαιδευτικοί και παραγωγικοί φορείς, καθώς και εκπρόσωποι Υπουργείων.

Κατά την εισήγησή της, η Υπουργός Παιδείας, Άννα Διαμαντοπούλου,  υπογράμμισε την αναγκαιότητα για τη δημιουργία Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, που θα συμβάλει στην ανάπτυξη της χώρας και την ενίσχυση του εργατικού δυναμικού.

Εισήγηση της Υπουργού Παιδείας, Άννας Διαμαντοπούλου:

«Είναι η πιο δύσκολη εβδομάδα της κυβέρνησης μέχρι σήμερα. Η ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό γεγονός, στο οποίο έχουν εστιάσει την προσοχή τους διεθνή, ευρωπαϊκά και εθνικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Είναι μια σημαντική απόφαση που αφορά τη χώρα, αλλά όχι μόνο.

Θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι η πολιτική ηγεσία στο Υπουργείο Παιδείας,  θεωρεί ότι το μεσοπρόθεσμο είναι μια σημαντική διαδικασία, αλλά μόνο μια συνιστώσα του εθνικού σχεδίου, το οποίο οφείλει να υλοποιήσει η χώρα.

Είναι σημαντική η απόφασή μας για το μέλλον και για τη χρηματοδότηση. Για αυτό είναι απαραίτητο να μην κατεβάζουμε τα μολύβια, αλλά να ανεβάζουμε τα μανίκια. Το εθνικό σχέδιο της χώρας είναι κάτι πιο μεγάλο και πιο σημαντικό. Αφορά όλους τους τομείς και όλους τους επιμέρους χώρους.

Για αυτό και στο Υπουργείο Παιδείας, απρόσκοπτα, χωρίς να σταματήσουμε ούτε μια ημέρα, υλοποιούμε το σχεδιασμό που ανακοινώθηκε το 2009 στις προγραμματικές δηλώσεις,  και σήμερα είμαστε εδώ για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων, μια μείζονα πολιτική που αφορά στην αλλαγή του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας και συνδέει την εκπαίδευση με την απασχόληση.

Είναι από τις βασικές προτεραιότητες, ώστε να αλλάξει η αγορά εργασίας και να αλλάξει με γρήγορους ρυθμούς η σύνδεση του εκπαιδευτικού μοντέλου, σε όλα τα επίπεδα, με την αγορά εργασίας και την παραγωγή.  Πρέπει να υλοποιήσουμε το στόχο: η Ελλάδα να έχει Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων έως το 2012. Γιατί όταν ξεκινήσαμε τη διαδικασία, μόνο εμείς και η Μολδαβία δεν είχαμε Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων. Και ενώ σε όλες τις χώρες η προσπάθεια κράτησε 4- 6 χρόνια, εμείς καλούμαστε να ολοκληρώσουμε τις διαδικασίες σε δύο χρόνια. Όπως και σε πάρα πολλούς τομείς, μεταρρυθμίσεις 30 χρόνων υλοποιούνται μέσα σε 12 μήνες ή και λιγότερο».

Η Υπουργός στην ομιλία της αναφέρθηκε  στα δύο ερωτήματα που τέθηκαν ως βάση της σημερινής συζήτησης:

«Πρώτο ερώτημα: Με ποιες διαδικασίες και ποιες ασφαλιστικές δικλείδες θα προχωρήσουμε στην ανάπτυξη του Ελληνικού Εθνικού Πλαισίου Προσόντων (ΕΠΠ) και στην εφαρμογή ενός ενιαίου πλαισίου αναγνώρισης και πιστοποίησης προσόντων;

Έχουμε συμφωνήσει όλοι για την αναγκαιότητα δημιουργίας ΕΠΠ. Η πορεία υλοποίησης του ΕΠΠ ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 2010. Με το νόμο 3678/2010 για την Ανάπτυξη της Διά Βίου Μάθησης, που ψηφίστηκε το Σεπτέμβριο του 2010, θεσμοθετήσαμε το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων και δημιουργήσαμε τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων (Ε.Ο.Π.Π.) που θα αναλάβει να φέρει σε πέρας αυτό το εξαιρετικά απαιτητικό έργο σε συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (φορείς εκπαίδευσης και κατάρτισης όλων των βαθμίδων, φορείς διαπίστευσης και πιστοποίησης, κοινωνικούς εταίρους).

Ξεκίνησε πριν από περίπου οχτώ μήνες και συνεχίζεται η καταγραφή σε ενιαία ηλεκτρονική βάση δεδομένων όλων των τίτλων σπουδών που απονέμονται από φορείς της Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, καθώς και των βεβαιώσεων και πιστοποιητικών που χορηγούνται από φορείς της μη τυπικής εκπαίδευσης. Σε αυτό τον Εθνικό Κατάλογο Προσόντων μέχρι στιγμής έχουν καταγραφεί, από τίτλους που δίδονται στη χώρα,  περίπου 6.500 χιλιάδες.  Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι τίτλοι δίνονται, ώστε να μπορούμε μετά να τους αξιολογήσουμε και να τους αντιστοιχίσουμε.

Ξεκίνησε η αντιστοίχιση των προσόντων που απονέμονται από τη Δευτεροβάθμια και ιδρύματα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

Πραγματοποιήθηκαν από τη Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης και το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ι.Δ.ΕΚ.Ε.)  10 ενημερωτικές ημερίδες και τεχνικά σεμινάρια για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων σε όλη την Ελλάδα και προγραμματίζονται κι άλλες.

Δημιουργήθηκε ιστοσελίδα, στην οποία αναρτώνται όλες οι σχετικές πληροφορίες και η οποία θα συνδεθεί, σε επόμενο στάδιο, με τη διαδικτυακή πύλη του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων, ώστε να ενημερώνονται οι πολίτες σχετικά με την αντιστοιχία των προσόντων τους σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Εντός του 2011 προγραμματίζεται από τον ΕΟΠΠ πιλοτική πιστοποίηση προσόντων σε επιλεγμένους επαγγελματικούς κλάδους αιχμής (τουρισμό, πράσινα επαγγέλματα).

Η αναγκαιότητα ύπαρξης ενιαίου πλαισίου πιστοποίησης για όλα τα προσόντα είναι μια σημαντική διαδικασία, που αφορά όλη την κυβέρνηση. Υπάρχει συνεχής επαφή της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας, με τους υπόλοιπους Υπουργούς.

Είναι πολύ σημαντικό το Πλαίσιο Προσόντων να είναι Ενιαίο, με συναίνεση και με τη μεγαλύτερη δυνατή κοινωνική συνεννόηση των κοινωνικών εταίρων και όλων των εμπλεκόμενων φορέων. 

Ο πυρήνας είναι να κατανοήσουμε σε διακυβερνητικό επίπεδο- όλοι οι δημόσιοι οργανισμοί και όλα τα δημόσια κέντρα και οι γραμματείες που έχουν την ευθύνη - ότι υπάρχει ένας ενιαίος τρόπος που ορίζονται και πιστοποιούνται, πλέον, τα προγράμματα σπουδών και τα προσόντα.

Η πιστοποίηση προσόντων θα πρέπει να συνδέεται με την αναγνώριση σαφών και συγκεκριμένων επαγγελματικών δικαιωμάτων. Γιατί αν σταματήσουμε μόνο στην πιστοποίηση ενός πτυχίου, όσο καλό και αν είναι, δεν είναι αρκετό.

Προχωρούμε στο θέμα των Επαγγελματικών Περιγραμμάτων. Έχει γίνει μια προσπάθεια τα προηγούμενα χρόνια. Το ΕΚΕΠΙΣ  το έχει θέσει στις βασικές του προτεραιότητες, καθώς είναι από τα κεντρικά στοιχεία που συνδέουν την Εκπαίδευση με την Απασχόληση.

Τα επαγγελματικά περιγράμματα, όπως θα ορίζονται από το ΕΚΕΠΙΣ, θα λαμβάνονται υπόψη τόσο στην εκπόνηση των προγραμμάτων των ειδικοτήτων του Τεχνολογικού Λυκείου και της Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ), όσο και στο σύστημα πιστοποίησης προσόντων της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης. Άρα έχουμε ένα πρόγραμμα σπουδών που ταιριάζει με τις ανάγκες της αγοράς και μια αγορά εργασίας που έχει άποψη για το πώς αυτά διαμορφώνονται. 

Δεύτερο ερώτημα: Με ποιους τρόπους θα ενισχύσουμε τη σύνδεση της εκπαίδευσης με την απασχόληση, ιδιαίτερα στην Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση και στην Αρχική Συνεχιζόμενη Επαγγελματική Κατάρτιση;

Δεν υπάρχει σήμερα χώρα, οικονομικά ισχυρή, με υψηλούς δείκτες ανάπτυξης και υψηλούς δείκτες απασχόλησης, που να μην έχει αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα και προτεραιότητα την Τεχνική Εκπαίδευση.

Όλη η προσπάθεια που κάνουμε ως χώρα, εάν δεν ταυτιστεί με τις αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα - ακόμη και εάν υλοποιήσουμε το μεσοπρόθεσμο με τον καλύτερο τρόπο και πετύχουμε τους στόχους - εάν δεν αλλάξουμε εκπαιδευτικό σύστημα από το Δημοτικό μέχρι το Πανεπιστήμιο και την Τεχνική Σχολή, πάλι θα βρεθούμε στην ίδια κατάσταση.  Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι αλλαγές που συζητάμε σήμερα έχουν να κάνουν άμεσα με το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας. 

Στο Υπουργείο Παιδείας, ανατέθηκαν με τα Π.Δ. 189/2009 και Π.Δ. 24/2010 η εποπτεία και διαχείριση του Εθνικού Συστήματος Σύνδεσης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με την Απασχόληση και η αρμοδιότητα διαμόρφωσης του εκπαιδευτικού πλαισίου όλων των μονάδων της Δευτεροβάθμιας Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, της Αρχικής και Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης  και όλων των λοιπών εκπαιδευτικών μονάδων, δημόσιων ή ιδιωτικών.

Προς αυτή την κατεύθυνση ανακοινώσαμε τις αλλαγές στο Τεχνολογικό Λύκειο με στόχο να γίνει πιο ελκυστική η Τεχνική Εκπαίδευση. Να ενισχυθεί η συμμετοχή στην Τεχνική-Επαγγελματική Εκπαίδευση και να υπάρξει αναβάθμιση της ποιότητάς της.

Γίνεται μια ολοκληρωμένη δουλειά στο χώρο της Αρχικής και Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης, που αφορά όλους τους τομείς.

Εισάγεται η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας. Η ένταξή της στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα είναι ένα από τα μεγάλα στοιχήματα. Για χρόνια αντιμετωπιζόταν με δογματικό τρόπο. Κάθε τέτοια προσπάθεια συνδέθηκε με τον καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό.

Βάζουμε θέματα καινοτομίας και τεχνολογίας, οριζόντια, σε όλα τα μαθήματα ξεκινώντας από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού μέχρι την Ανώτατη Εκπαίδευση. Ο κατεξοχήν χώρος προώθησης της νεανικής επιχειρηματικότητας, ωστόσο είναι ο χώρος της Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.  Στο αναμορφωμένο Τεχνολογικό Λύκειο προωθούμε την επιχειρηματική σκέψη και πρωτοβουλία, τόσο με διαγωνισμούς επιχειρηματικότητας και καινοτομίας, οι οποίοι προάγουν την αριστεία, όσο και με την ένταξη της επιχειρηματικότητας στα προγράμματα σπουδών και το άνοιγμα των σχολείων στην κοινωνία και την παραγωγή.

Η υπόθεση της νεανικής  επιχειρηματικότητας και καινοτομίας συνδέει τη  δημιουργικότητα των νέων με την έρευνα, την επιστήμη και την τεχνολογία.

Στο χώρο της Διά Βίου Μάθησης η προώθηση της επιχειρηματικής σκέψης και της καινοτομίας είναι αναγκαία, έτσι ώστε όλοι να έχουν μια δεύτερη ευκαιρία για να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες.

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δομικά προβλήματα, καθώς δεν δημιουργούνται θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με τις στατιστικές μελέτες ακόμη και στις πιο δύσκολες εποχές για την εργασία, το 1/ 4 της ανεργίας οφείλεται στο ότι δεν υπάρχει σωστή αντιστοίχιση προσόντων και αναγκών της αγοράς εργασίας.

Για αυτό και σήμερα προχωράμε σε αλλαγή των ειδικοτήτων στα Τεχνολογικά Λύκεια και σε  σύνδεσή τους με τις ανάγκες κάθε περιφέρειας και Δήμου, ώστε να μπορούν να ορίζουν οι ίδιοι τις ειδικότητες που χρειάζονται, από ένα «καλάθι» ειδικοτήτων που θα προσφέρει το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα.

Στόχος είναι η αναβάθμιση των προσόντων του ανθρώπινου δυναμικού της  χώρας και η σύνδεση των παρεχόμενων προγραμμάτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.

Προχωράμε σε πρωτοβουλίες που υποστηρίζουν την κινητικότητα, δηλαδή τη σύνδεση της τυπικής με τη μη τυπική εκπαίδευση, την αναγνώριση και πιστοποίηση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης, την εισαγωγή συστήματος μεταφοράς πιστωτικών μονάδων στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ECVET) κατά αναλογία με το σύστημα πιστωτικών μονάδων στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ECTS).

Τα παιδιά και στο Τεχνολογικό Λύκειο και στα ΙΕΚ θα παίρνουν πιστωτικές μονάδες, τις οποίες θα μπορούν να «προσθέτουν» και να «μεταφέρουν», δηλαδή θα μπορεί κάποιος να τελειώσει το Τεχνολογικό Λύκειο, έχοντας συγκεκριμένες πιστωτικές μονάδες, μετά να πάει σε ένα  ΙΕΚ και να προσθέσει το κομμάτι προγράμματος που λείπει, ώστε να πάρει ένα επιπλέον προσόν ή μια εξειδίκευση, και  τέλος τα Τεχνολογικά Ιδρύματα και τα Πανεπιστήμια θα έρχονται να βάζουν τους όρους για να μπορεί κάποιος να συνεχίσει και στην Ανώτατη.

Επόμενος τομέας είναι οι πρωτοβουλίες που υποστηρίζουν τη μετάβαση από το σχολείο στην απασχόληση. Έχουμε μια σειρά από δράσεις όπως πρακτική άσκηση, μαθητεία, εισιτήριο απασχόλησης, σύνδεση με επιχειρήσεις κ.α.

Ο επαγγελματικός προσανατολισμός και η διά βίου συμβουλευτική, είναι πολύ σημαντικά ζητήματα. Πρέπει να υπάρξει ενίσχυση του επαγγελματικού προσανατολισμού σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης με την ίδρυση ή την αναμόρφωση των υφιστάμενων δομών συμβουλευτικής και πληροφόρησης.

Εάν δούμε τα δείγματα των χωρών που έχουν συνδέσει την εκπαίδευση με την αγορά εργασίας, είναι εξαιρετικά καθοριστικός ο ρόλος των κοινωνικών φορέων. Παρόλο που είχαν γίνει στο παρελθόν σημαντικές προσπάθειες, η συμμετοχή των κοινωνικών φορέων είχε πάντοτε τα συνδικαλιστικά και πολιτικά χαρακτηριστικά, και όχι τα χαρακτηριστικά της εμπειρογνωμοσύνης.

Ήρθε η στιγμή να προχωρήσουμε σε ένα εθνικό σύμφωνο για την ανάπτυξη της Τεχνικής- Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και την ενίσχυση του εργατικού δυναμικού.

Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων μείζονος σημασίας γιατί μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα στη χώρα, αν και τυγχάνει μικρής ανταπόκρισης όσον αφορά στο δημόσιο διάλογο και στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης».

Τέλος, η Υπουργός Άννα Διαμαντοπούλου, στην ομιλία της ανέφερε : 

«Δεν υπάρχει κανένας φορέας και κανένας χώρος που να μην αντιμετωπίζει προβλήματα αυτή τη δύσκολη περίοδο για την πατρίδα μας. Πάνω από τη χώρα υπάρχει ένα «γκρίζο σύννεφο», μια κατάθλιψη, μια αμφιβολία. Καθένας από εσάς, καθένας από εμάς είναι ένας ηγέτης στο χώρο του.

Θα τα βγάλουμε πέρα και η χώρα θα περάσει αυτή τη δύσκολη στιγμή, εάν ξεπεράσουμε όχι μόνο  τη δύσκολη στιγμή της Βουλής, που δεν θα είναι η μόνη – θα υπάρξουν και άλλες – αλλά αν καθένας στο χώρο του δώσει μια νέα προοπτική, αν σταματήσουμε να γυρίζουμε όλοι «γύρω από την ουρά μας» και ανοίξουμε δρόμους σε όλα τα επίπεδα.

Γιατί η χώρα δεν έχει υστέρηση μόνο στο δημοσιονομικό τομέα, ούτε μόνο στην είσπραξη των φόρων. Η χώρα έχει υστέρηση σε όλα τα ζητήματα. Αναλαμβάνουμε ως πολιτικό σύστημα τις ευθύνες και καθένας αναλαμβάνει τις ευθύνες του στον τομέα του».

Εισήγηση της Αναπληρώτριας Υπουργού Παιδείας, Φώφης Γεννηματά

«Ίσως πολλοί σήμερα να αναρωτηθούν, μέσα σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία, την πιο δύσκολη ίσως εβδομάδα για την ελληνική κοινωνία, για την ελληνική κυβέρνηση, για την προοπτική μας, γιατί εμείς είμαστε εδώ και συζητούμε για θέματα Παιδείας. Πολλοί αναρωτιούνται, πολλοί θα πουν, μα τι μας λέτε τώρα; Και όμως αυτή τη στιγμή, η γνώση μπορεί να είναι ένα αντίδοτο στη κρίση, είναι η κρίσιμη δύναμη», ανέφερε στην τοποθέτηση της η Αναπληρώτρια Υπουργός Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων Φώφη Γεννηματά.

«Αυτό που χρειαζόμαστε για να βγούμε από την κρίση, για να εξασφαλίσουμε μια προοπτική, είναι να μπορέσουμε να διαμορφώσουμε ένα εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης. Ένα σχέδιο με αρχή, μέση και τέλος και σε αυτό το σχέδιο πρωταρχικό ρόλο θα διαδραματίσει η Παιδεία.

Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων για το οποίο συζητούμε σήμερα δεν είναι απλώς μια υποχρέωση, γιατί είμαστε από τις λίγες χώρες που δεν το έχει καταρτίσει. Μπορεί να εξελιχθεί σε έναν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης, σε έναν σημαντικό μοχλό εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας που στη δεδομένη στιγμή το έχουμε πολύ μεγάλη ανάγκη.

Το μήνυμα μας είναι ότι καμία γνώση δεν πάει χαμένη και με το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων, θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε όλα τα προσόντα που διαθέτει ένας πολίτης ανεξάρτητα από τον τρόπο που τα έχει αποκτήσει και να τα αντιστοιχίσουμε με το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό».

Η κυρία Γεννηματά ανέφερε ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα έως τώρα: 

«Τα πιο βασικά είναι η νομοθετική κατοχύρωση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, η ίδρυση του Εθνικού Οργανισμού Πιστοποίησης Προσόντων και το δυναμικό ξεκίνημα της διαδικασίας καταγραφής όλων των πτυχίων, τίτλων και βεβαιώσεων που χορηγούνται από τους «φορείς τυπικής εκπαίδευσης» και «διά βίου μάθησης» της χώρας. Επίσης σημαντική είναι η Υπουργική Απόφαση που υπεγράφη για τη σύσταση της γνωμοδοτικής επιτροπής για την ανάπτυξη του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων».

Όπως σημείωσε η κυρία Γεννηματά η γνωμοδοτική επιτροπή και οι κλαδικές ομάδες εργασίας που θα συσταθούν, θα συνεισφέρουν στην προσπάθεια για την απάντηση των παρακάτω ερωτήσεων.

-Ποιοι είναι οι περιγραφικοί δείκτες κατά κλάδο και πως αντιστοιχίζονται στο Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων;

-Ποια μεθοδολογία πιστοποίησης των προσόντων θα πρέπει να υιοθετήσουμε και ποιο σύστημα πιστοποίησης;

Η Αναπληρώτρια Υπουργός Παιδείας τόνισε ότι σημαντική θα είναι η συμβολή των Περιφερειών στην αναμόρφωση των σπουδών στα ΙΕΚ και αναφέρθηκε και στα προγράμματα που ξεκινούν το Σεπτέμβριο στο πλαίσιο της Διά Βίου Μάθησης.

-Κουπόνι αρχικής κατάρτισης

-Πρόγραμμα «Μάθηση στον πολίτη, ανάπτυξη στη χώρα» - Η παροχή του νέου προγράμματος και των πυλώνων του περνά συνολικά μέσα από τους Καλλικρατικούς Δήμους

-Επικαιροποίηση γνώσεων αποφοίτων ΑΕΙ-ΤΕΙ

-Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας

-Πρόγραμμα εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση ενηλίκων

-Εισιτήριο στην Απασχόληση